M.Ö. 356 yılında, Efes’te meydana gelen yangın, yalnızca Artemis Tapınağı’nı değil, insanlık tarihinin kolektif hafızasını da derinden etkiledi. Yedi Harika’dan biri olan bu monumental yapının ateşe verilmesi, tarihin ilk kundakçısı Herostratos ile bağlantılandırılmıştır. Amaç, adını tarihe kazımaktı ve bu arzu, üzerinden 2.500 yıl geçmiş olmasına rağmen hâlâ hatırlanmaktadır. Fakat bugünün yangınları, yalnızca bir kişinin isteğiyle değil; geçmişte yürütülen kötü yönetim, denetimsizlik ve özelleştirme politikalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Türkiye’nin dört bir yanında, İzmir’in Çeşme, Ödemiş, Seferihisar ve Foça ilçeleri başta olmak üzere, birçok orman alanı alevler altında kalırken, yalnızca doğal yaşam değil, insan hayatları da tehlike altındadır. Bu durum, çoğu zaman sabotaj değil, sistematik bir ihmalin ürünü olarak öne çıkmaktadır.
| Makale Alt Başlıkları |
|---|
| 1) Elektrik Şirketlerinin Rolü |
| 2) Yangınlardan Sonra Gelen Açıklamalar |
| 3) Kamu ve Özel Sektör İlişkisi |
| 4) Yangın İşlemleri ve Tazminat |
| 5) Gelecekteki Yangın Riskleri |
Elektrik Şirketlerinin Rolü
Türkiye, 2009-2013 yılları arasında elektrik dağıtım hizmetlerini özelleştirdi. Bu süreçte, TEDAŞ’tan devralınan dağıtım bölgeleri özel sektöre tahsis edildi. Ancak, Sayıştay’ın 2022 yılı raporu, bu özelleştirmelerin kamusal sorumlulukların yerine getirilmediğini açığa çıkarmıştır. Enerji nakil hatlarının ormanlık bölgelerdeki bakımı yetersiz kalmış, temizleme çalışmaları ve gerekli kontroller yapılmamıştır. Özellikle ağaç dallarının hatlara temas etmesi sonucunda yangın riski artmıştır.
2023 yılı raporunda ise daha da dikkat çekici bir değerlendirme yapılmıştır. Bazı elektrik dağıtım şirketlerinin, kırsal ve ormanlık alanlarda bakım faaliyetlerini asgari düzeyde gerçekleştirdiği ve bu durumun yangın başta olmak üzere ciddi çevresel zararlara yol açabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla, bu ihmalin sonuçları doğrudan yangınların artışıyla bağlantılı hale gelmiştir.
Yangınlardan Sonra Gelen Açıklamalar
Yangınlar yaşandığında, kamuoyuna sunulan ilk açıklamalar genellikle belirli bir şablona dayanır. “Yangının çıkış nedeni araştırılıyor” ifadesi, durumun ciddiyetini perdeleme çabası olarak yorumlanabilmektedir. Türkiye’deki mühendislik kuruluşları, önceki yangınların elektrik hatlarının geçtiği güzergahlarla ilişkisini net bir biçimde ortaya koymuştur. Yangınların başladığı noktalarda, elektrik nakil hatlarına dair olumsuz ihmalin bulunduğu ortaya konmuştur.
TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, 2021’de gerçekleşen Manavgat ve Muğla yangınlarıyla ilgili yaptığı teknik analizde, pek çok yangının elektrik hatlarından çıkan kıvılcımlarla başladığını vurgulamıştır. Bu durum, bir yandan yangınların nedenini gizlemeye yönelik izlenim yaratırken, diğer yandan yetkililerin sorumluluğunu örtme çabası olarak da değerlendirilmiştir.
Kamu ve Özel Sektör İlişkisi
İzmir Valisi, Çeşme, Seferihisar, Foça ve Ödemiş’teki yangınlarla ilgili önemli bir açıklamada bulunarak elektrik dağıtım hatlarını işaret etmiştir. Bu açıklaması, kamu yöneticilerinden gelen nadir bir sorumluluk ifadesidir. Ancak Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. hemen ardından bu iddiayı yalanlayarak çelişkiye yol açmıştır. Bu durum, yangınların sebebi üzerine tartışmaların yalnızca teknik bir konu değil, aynı zamanda politik ve ekonomik boyutları olduğunu da gözler önüne sermektedir.
Kamu maliyetine yol açan bu yangınlar, bakım yatırımını artırmayan özel sektör tarafından yönetilmeye devam etmektedir. Bunun maliyeti artarken, bakım yapılmaması nedeniyle ortaya çıkan yangınlar, rüzgârın etkisiyle büyük alanları kaplamaktadır. Kamu kaynaklarıyla yapılan yangınla mücadele ise halkın cebinden karşılanmaktadır.
Yangın İşlemleri ve Tazminat
Orman yangınları nedeniyle kamu zararına yol açan birçok olayda, elektrik dağıtım şirketlerinin ihmali görülmektedir. Ancak, bu şirketlerin doğrudan sorumluluktan kaçmaları ve uygulanan yaptırımların sınırlı kalması, meselenin geçmişte olduğu gibi bu günlerde de devam etmesine neden olmaktadır. Devlet, yangınlar sonrası ziyanı karşılamak için kamu bütçesini kullanırken, birçok sorumlu şirket cezasız kalmaktadır.
Bu durum, yangın sonrası ortaya çıkan zararların ne derece ciddi olduğunu bir kez daha gözler önüne sermiştir. Her yıl binlerce hektar orman alanı yanmakta, bunun yanında birçok insanın yaşamı da tehlikeye girmektedir.
Gelecekteki Yangın Riskleri
Yangın riski, yalnızca geçmişte yaşananlardan değil, aynı zamanda mevcut uygulamalardan da kaynaklanmaktadır. Özelleştirmelerin getirdiği kötü yönetim, önümüzdeki dönemlerde daha büyük yangınların tetikleyicisi olabilir. Türkiye’nin orman varlıklarının korunması ve gelecekteki yangın risklerinin azaltılması için bu konuda gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.
Ayrıca, kamu ve özel sektör iş birliğinin etkili bir şekilde sağlanması gerektiği de günümüzde büyük bir gereklilik haline gelmiştir. Orman ve elektrik dağıtım şirketleri arasında kurulan ilişki, yalnızca teknik açıdan değil, aynı zamanda çevresel ve sosyal boyutları da göz önünde bulundurarak yeniden yapılandırılmalıdır.
| No. | Önemli Noktalar |
|---|---|
| 1 | Orman yangınlarının çoğunda elektrik dağıtım şirketlerinin ihmali söz konusudur. |
| 2 | Özelleştirilen elektrik dağıtım hizmetleri, kamusal sorumlulukların yerine getirilmesinde yetersiz kalmaktadır. |
| 3 | Yangın sonrası kamu bütçesinden büyük maliyetler ortaya çıkmaktadır. |
| 4 | Kamu ve özel sektör arasındaki ilişkilerin yeniden yapılandırılması gerekmektedir. |
| 5 | Orman varlıklarının korunması için önleyici tedbirlerin hızla alınması şarttır. |
Haberin Özeti
Günümüzde orman yangınları, yalnızca doğaya değil, insan yaşamına da ciddi tehditler oluşturmaktadır. Elektrik dağıtım şirketlerinin ihmali ve özelleştirme politikalarının sonuçları, bu olayların artışına yol açmaktadır. İlgili yetkililer, geçmişte yaşananlardan ders alarak, kamu ve özel sektör ilişkilerini yeniden gözden geçirmeli ve ormanları tehdit eden bu sorunu köklü bir şekilde çözmeye odaklanmalıdır. Aksi takdirde, tarihin unuttuğu modern Herostratoslar, ormanları değil, onların ardında kalan hafızaları da yok edecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: Yangınların sebepleri nelerdir?
Yangınların çoğu, elektrik nakil hatlarının bakım eksikliğinden ve doğal etkenlerden kaynaklanmaktadır. Özellikle elektrik hatlarındaki ihmal, yangınları tetikleyen başlıca unsurlardandır.
Soru: Devlet yangınlarla mücadelede nasıl bir rol oynuyor?
Devlet, yangınlarla mücadele için gerekli bütçeyi ayırmakta ve müdahale ekipleri ile yangın söndürme faaliyetlerine katılmaktadır. Ayrıca, yangın sonrası tazminat süreçlerini yönetmektedir.
Soru: Elektrik şirketleri bu durumdan nasıl sorumlu tutuluyor?
İlgili kanunlar çerçevesinde, elektrik dağıtım şirketleri, yangınların çıkışındaki ihmalleri nedeniyle sorumlu tutulabilmektedir. Ancak bu yaptırımlar genellikle sınırlıdır.
Soru: Gelecekteki yangın riskleri nasıl azaltılabilir?
Yangın risklerini azaltmak için elektrik hatlarının düzenli bakımı, orman yönetimi ve kamu-özel sektör iş birliğinin artırılması gerekmektedir.
Soru: Orman yangınları Türkiye için ne kadar önemli bir sorun?
Orman yangınları, yalnızca doğal ekosistemleri değil, aynı zamanda insan yaşamını da tehdit eden önemli bir sorundur. Yangınların artışı, doğanın dengesini bozmakta ve insana verilen zararı artırmaktadır.
