Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) sunulan İklim Kanunu, AKP tarafından getirilip, muhalefet ve sivil toplum kuruluşlarının itirazlarına rağmen onaylandı. 9 Temmuz 2025’te Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdiği bildirilen kanun, iklim değişikliğiyle mücadeleyi hedef alarak, çeşitli tanımlar ve düzenlemeler içeriyor. İklim Adaleti, Net Sıfır Emisyon gibi kavramlar bu düzenlemenin merkezinde yer alırken, kamu kurumları ve özel sektöre de yeni sorumluluklar getiriliyor. Ancak çeşitli çevre örgütleri, bu düzenlemenin iklim krizine dair acil eylem ihtiyacını dikkate almadığını savunuyor.
| Makale Alt Başlıkları |
|---|
| 1) Tepkilere Yol Açmıştı |
| 2) Başkanlık Veri İsteyebilecek |
| 3) Veriler Mevzuat Hükümleri Çerçevesinde Paylaşılacak |
| 4) Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kurulabilecek |
| 5) Para Cezaları |
Tepkilere Yol Açmıştı
25 Haziran’da TBMM Genel Kurulu’na yeniden getirilen İklim Kanunu teklifi, çevre örgütleri tarafından büyük bir tepkiyle karşılandı. Bu inisiyatifin, iklim krizini ve acil eylem ihtiyacını hiçe saydığı ifade edildi. Açıklamada “Doğaya ve yurttaşlara açılan savaşa karşı tüm canlıların yaşam hakkını savunuyoruz” denildi. İnisiyatifin, bunun yanı sıra iki buçuk ay önce toplumsal tepkiler üzerine geri çekilen teklifin yeniden gündeme getirilmesini eleştirdi. Teklifin müzakere sözü verilmesine rağmen herhangi bir katılımla görüşülmeden Meclis’e sunulması, eleştirilerin odak noktası oldu.
Organizasyon, mevcut düzenlemenin zeytinlikler, kıyılar, ormanlar, tarım toprakları ve meralar gibi doğal alanlar üzerindeki baskıyı artıracağına dikkat çekildi. Bu durumu toplumsal ve doğal ihtiyaçların göz ardı edilmesi olarak nitelendiren çevre örgütleri, daha fazla katılım ve şeffaflık çağrısı yaptı.
Başkanlık Veri İsteyebilecek
Yeni yasa, İklim Değişikliği Başkanlığı’nın gerekli gördüğü bilgi, belge ve veriyi kamu kurum ve kuruluşlarından toplama yetkisi tanıyor. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu hükümlerinin saklı kalması şartıyla, bu durum, veri paylaşımını kolaylaştıracak bir mekanizma oluşturacak. Kamu kurumları, istenen verileri belirli bir süre içinde bedelsiz olarak Başkanlık ile paylaşmakla yükümlü olacak. Başkanlık, buna ek olarak, kendi iş ve işlemleri için ihtiyaç duyduğu verileri Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu’ndan temin etmeyi de planlıyor.
Ulusal Coğrafi Bilgi Platformu üzerinde bulunan veriler, ilgili kamu kurumları ile paylaşılacak. Bunun yanı sıra, Ulusal Coğrafi Bilgi Platformunda eksik olan veriler için ilgili kamu kuruluşları ile protokoller yapılabilecek. Milli güvenlik ve savunma ile ilgili bilgilerin paylaşımına ilişkin prosedürler ise ayrı bir usul çerçevesinde belirlenecek.
Veriler Mevzuat Hükümleri Çerçevesinde Paylaşılacak
Kanun ile iklim değişikliğiyle mücadele için plan ve projeler belirleniyor. Sera gazı emisyonlarının azaltılması, Ulusal Katkı Beyanı ve net sıfır emisyon hedeflerine ulaşılması bu düzenlemenin ana hedefleri arasında yer alıyor. İlgili kurum ve kuruluşlar, iklim değişikliği ile ilişkili mevcut veya olası kayıp ve zararları önlemek amacıyla uyum faaliyetleri gerçekleştirecek. Bu çerçevede, su kaynaklarının etkin yönetimi sağlanacak ve iklim uyum planları oluşturulacak.
Ayrıca, yerel iklim değişikliği eylem planları her ilde vali koordinasyonunda hazırlanacak. Bu planlar, ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla, iklim değişikliği ile mücadele hedeflerine ulaşılmasını sağlama amacı taşıyor. İlgili veri paylaşım süreçleri, mevcut mevzuat hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilecek.
Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması Kurulabilecek
Yeni düzenleme ile Türkiye Gümrük Bölgesinde ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını izlemek amacıyla Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) kurulması planlanıyor. Bu mekanizmanın raporlama prosedürleri ve kapsamı, ilgili bakanlıklarla iş birliği içinde Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek. İlgili bakanlıkların temsilcileri, düzenlemenin uygulanmasında eşgüdüm sağlayacak.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve diğer ilgili bakanlıklar arasında bir Karbon Piyasası Kurulu oluşturularak bu alandaki politikalar ve uygulama yönergeleri şekillendirilecek. Bu mekanizmanın, küresel iklim değişikliği mücadelesindeki etkililiği ve Türkiye’nin uluslararası alandaki konumunu güçlendirmesi hedefleniyor.
Para Cezaları
Kanun teklifi, iklim değişikliği ile ilgili düzenlemelere uymayanlar için idari yaptırımları da belirliyor. Sera gazı emisyonlarının takibine dair yasaklara veya sınırlamalara uymayanların, 500 bin liradan 5 milyon liraya kadar para cezasıyla karşılaşması söz konusu. Ayrıca, ozon tabakasını incelten maddelere ilişkin yasakları ihlal edenler için de ağır ceza hükümleri bulunuyor.
Bu bağlamda, ozon tabakasını incelten maddeleri kullanan, ticaretini yapan veya piyasaya süren gerçek ve tüzel kişilere 2,5 milyon lira ceza verilecek. Ozon tabakasını etkileyen ürünlere yönelik bakım ve onarım hizmetlerinde bulunanların da ceza kapsamına alınması, yasanın kapsamını genişleterek etkinliğini artırmayı hedefliyor.
| No. | Önemli Noktalar |
|---|---|
| 1 | İklim Kanunu, özellikle çeşitli çevre örgütlerinin tepkisine yol açtı. |
| 2 | Başkanlık, veri talep etme yetkisiyle donatıldı. |
| 3 | Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kurulacak. |
| 4 | Yükümlülüklere uymayanlar ciddi para cezalarıyla karşılaşacak. |
| 5 | Yerel iklim değişikliği eylem planları vali koordinasyonunda hazırlanacak. |
Haberin Özeti
Yeni yürürlüğe giren İklim Kanunu, büyük tepkilere yol açan düzenlemeleriyle Türkiye’nin iklim politikalarını şekillendirecek. İlgili bakanlıkların ve kamu kurumlarının görev ve sorumluluklarını belirleyen bu düzenleme, veri toplama yetkileriyle donatılan İklim Değişikliği Başkanlığı’nın da güçlendirilmesini hedefliyor. Bununla birlikte çevre örgütleri, bu süreçte katılımcılığın sağlanması ve doğanın korunması açısından endişelerini dile getiriyor. Yapılan düzenlemelerin etkili bir şekilde uygulanması, ülkenin iklim değişikliğiyle mücadeledeki kararlılığını gösterecek.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: İklim Kanunu ne zaman yürürlüğe girdi?
İklim Kanunu, 9 Temmuz 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Soru: İklim Değişikliği Başkanlığı’nın yetkileri nelerdir?
Başkanlık, kamu kurumlarından bilgi ve belge talep etme yetkisine sahip olacak.
Soru: Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması nedir?
Bu mekanizma, ithal edilen malların gömülü sera gazı emisyonlarını izlemek için kurulması planlanmaktadır.
Soru: Hangi yükümlülüklere uymayanlar para cezası alacak?
Sera gazı emisyonu raporlarını zamanında sunmayan ve yasakları ihlal edenler para cezasıyla karşılaşacaktır.
Soru: Yerel iklim değişikliği eylem planları nasıl hazırlanacak?
Yerel iklim planları, valilerin koordinasyonu ve ilgili kurumların katılımıyla hazırlanacaktır.
