Günümüzün karmaşık jeopolitik etkinlikleri arasında, İsrail ile İran arasında meydana gelen 12 günlük çatışmanın ardından ortaya çıkan durum, pek çok ülke için önemli etkiler barındırmaktadır. Türkiye’nin eski Washington Büyükelçisi ve CHP 28. Dönem Milletvekili Namık Tan, bu durumu çeşitli açılardan değerlendirdi ve önemli sonuçlar çıkardı. Tan, çatışmalar sonrası İran’ın güç kaybetmesine karşın mollalar rejiminin ayakta kalmaya devam ettiğini vurguladı. Ayrıca, uluslararası hukukun etkilerinin belirgin şekilde azaldığına ve güç politikalarının daha fazla öne çıktığına dikkat çekti.
| Makale Alt Başlıkları |
|---|
| 1) İran Rejiminin Durumu |
| 2) Uluslararası Hukukun Durumu |
| 3) ABD-İsrail İlişkileri |
| 4) Bölgesel Güvenlik Kaygıları |
| 5) Yeni Orta Doğu Düzeni |
İran Rejiminin Durumu
Çatışmanın ardından Namık Tan, İran’ın mollalar rejiminin hâlâ ayakta olduğunu belirtti. “İran’da temelleri çıtırdasa da mollalar rejimi ayakta kaldı” ifadesini kullanan Tan, bu durumun İran’ın nükleer müzakerelere yeniden başlaması anlamına geldiğini vurguladı. Yaptırımların hafifletilmesi ile karşılığında İran’ın daha ağır koşullara razı olacağı öngörüsünde bulundu. Cümlelerini destekleyen Savunma Analizi, “İran, geçmişteki müzakerelerde olduğu gibi şu an da güçlü bir pozisyonda değil” değerlendirmesinde bulundu.
Tan’ın açıklamalarına göre, Netanyahu’nun çatışmanın galibi olduğu düşünülse de, hedeflerinin tam anlamıyla gerçekleşmediğini belirtti. Rejim değişikliği hedefi, şu aşamada daha gizli yollarla ilerleyecek gibi görünüyor. Trump’ın, rejim değişikliğinden vazgeçtiği konusundaki sözleri, bölgedeki dinamiklerin ne kadar değiştiğini gösteriyor. “Toz bulutu yatıştığında ancak UAEA aracılığıyla İran’ın nükleer programının durumu öğrenilebilir” diyen Tan, mevcut koşulların İran’ın nükleer yeteneklerinde önemli kayıplara neden olduğunu ifade etti.
Uluslararası Hukukun Durumu
Emekli Büyükelçi, uluslararası hukukun durumunu değerlendirdiğinde, bunun savaş alanında iptal edildiğini ifade etti. “Devletler arası yerleşik düzen ortadan kalktı. Kuvvet hukuktan ağır bastı” sözleri, kollektif güvenlik anlayışının ne kadar zayıfladığını göstermektedir. Bu durum, hem bölgesel hem de uluslararası dengeyi tehdit ediyor. Tan, aynı zamanda İran’ın ulusal hava sahasındaki egemenliğini yitirdiğini ve balistik yeteneklerinin yarı yarıya kaybolduğunu belirtti.
Ayrıca, Putin‘in Rusya’sının bölgedeki stratejik ortağını bir kenara bırakması, İran’ın güvenlik dinamiklerini olumsuz etkiledi. “Trump, diplomasi sürecine tanıdığı süre zarfında, İran’a karşı askeri harekât gerçekleştirdi.” Bu güven kaybı, hem Rusya’nın hem de ABD’nin bölgedeki güvenilirliğini sorgulatır hale getirdi. Tan, uluslararası hukukun geriye dönüşü olmayan bir noktaya geldiğini belirterek, “Yeni Orta Doğu’da düzen bozuculuğa kalkışmak ve terörizm, yasaklandı,” ifadesini kullandı.
ABD-İsrail İlişkileri
ABD Başkanı Donald Trump‘ın İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile olan ilişkisi, kriz döneminde önemli bir rol oynadı. Tan, Trump’ın Netanyahu’yu “katı bir tutumla dizginlediğini” belirtti. Eğer Trump olmasaydı, bu çatışmanın daha yaratıcı ve nitelikli bir şekilde yönetilebileceği ortaya çıkıyor. Trump, çatışmayı iki tarafa zorla dayattı ve bu noktada geri adım atmadı. Kolaylaştırıcı olan ise bu sefer Katar oldu.
Uluslararası ilişkilerde ABD’nin rolü, hem müzakerelerde hem de çatışmalara müdahale etme konusundaki yetenekleri, bölgedeki dinamikleri köklü bir şekilde değiştirdi. Tan, bu durumun uzun vadede Orta Doğu politikalarına etkisinin büyük olacağını öngörmekte. ABD’nin stratejik öncelikleri belirli bir yönde değişiyor. Bu süreçte Katar gibi ülkelerin de rolü giderek artıyor.
Bölgesel Güvenlik Kaygıları
Bölgedeki güvenlik kaygıları, çatışma sonrası daha da belirgin hale geldi. Namık Tan, yeni güvenlik politikalarının oluşturulması gerektiğini belirtti. “İsrail’in güvenliğine tehdit oluşturacak her türlü eylem, yasaklandı,” ifadesi, bölgesel aktörlerin dikkatini çeken bir durumdur. İran’ın kaybettiği güçle bir bütün olarak Orta Doğu’daki dengeleri de etkiliyor.
Ayrıca, bölgedeki diğer ülkeler için de güvenlik meseleleri ön plana çıkıyor. Ülkelerin kendi iç dengelerini bulmak için yeni stratejiler oluşturmaları gerektiğini savunan Tan, mevcut uluslararası hukukun yetersizliği karşısında alternatif yöntemler geliştirilmesinin önemine dikkat çekiyor.
Yeni Orta Doğu Düzeni
Son olarak, Tan yeni Orta Doğu düzeninin nasıl şekilleneceğine dair önemli ipuçları sunuyor. “Yeni Orta Doğu’da düzen bozuculuğa kalkışmak, terörizme yeltenmek, fiilen yasaklandı,” vurgusu, bölgedeki aktörlerin yeni şartlara nasıl uyum sağlamak zorunda olduğunu gösteriyor. Tan, bu yolla sapmayan ülkelerin Trump’ın nimetleriyle ödüllendirileceğini ifade etti.
Yeni düzenin sağlıklı bir şekilde işlemesi, bölgedeki ülkelerin kendi iç sorunlarıyla yüzleşmelerini ve uluslararası siyasetteki güç dengelerini dikkate almalarını gerektirmekte. Yavaş yavaş dönüşmesi beklenen bu yapı, Orta Doğu’nun geleceğini şekillendirecek maddenin önemi açısından kritik bir zaman dilimi yaratıyor.
| No. | Önemli Noktalar |
|---|---|
| 1 | İran, hala mollalar rejimi ile ayakta duruyor. |
| 2 | Uluslararası hukuk, savaş alanında geçerliliğini kaybetti. |
| 3 | ABD-İsrail ilişkileri, krize yön verme konusunda etkili oldu. |
| 4 | Bölgesel güvenlik, daha fazla ön plana çıktı. |
| 5 | Yeni Orta Doğu düzeninin şekilleneceği süreç başlamıştır. |
Haberin Özeti
İran ve İsrail arasında 12 gün süren çatışmanın ardından elde edilen bilgiler, bölge insanları için önemli gelişmeleri işaret ediyor. Eski Büyükelçi Namık Tan, bu çatışmaların ardından İran’ın güç kaybına rağmen mollalar rejiminin varlığını sürdürdüğünü ve uluslararası hukukun etkilerinin azaldığını belirtti. Gelecekte karşılaşılacak zorlukların, özellikle güvenlik ve uluslararası ilişkiler alanında yaşanacağı öngörülüyor. Orta Doğu’nun mevcut durumunu dikkate alarak, yeni dinamiklerin şekillenmesi gerektiği açık görünüyor.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: İran’ın mevcut durumu nedir?
İran, mollalar rejimi ile ayakta kalmayı başarmış, ancak uluslararası düzeyde güç kaybetmiştir.
Soru: Amerika Birleşik Devletleri’nin rolü nedir?
ABD, İsrail ile olan ilişkileri sayesinde bölgedeki çatışmalara yön verme yeteneğine sahiptir.
Soru: Uluslararası hukukun durumu nedir?
Mevcut koşullarda uluslararası hukukun geçerliliği oldukça azalmıştır.
Soru: Bölgesel güvenlik kaygıları nelerdir?
Bölgedeki güvenlik tehditleri artmış, uluslararası ilişkilerde yeni dinamikler ortaya çıkmıştır.
Soru: Yeni Orta Doğu düzeni nasıl şekillenecek?
Yeni Orta Doğu düzeninin şekilleneceği süreç, mevcut güç dinamiklerine bağlı olarak devam edecektir.
