Türk siyasi tarihinin en karanlık dönemlerinden biri olan 12 Eylül Darbesi, hala hem hukuki hem de toplumsal boyutta tartışılmaya devam ediyor. 2 Eylül askeri darbesine ilişkin, dönemin Genelkurmay Başkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Ali Tahsin Şahinkaya hakkında dava açılmıştı. Ancak, bu mahkeme süreci sonrasında davanın ölüm nedeniyle düşmesi, mağdurlar ve onların aileleri arasında büyük bir hayal kırıklığına yol açtı. Mağdurlar, yaşanan adaletsizliklere ilişkin yeniden hukuki mücadele başlatmış ve Anayasa Mahkemesi’nden sonuç alamayınca Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvurarak adalet arayışlarına devam etmiştir.
| Makale Alt Başlıkları |
|---|
| 1) 12 Eylül Davasının Düşmesi |
| 2) Mağdurların AİHM Başvurusu |
| 3) Rütbelerin Geri Alınması İhtiyacı |
| 4) 12 Eylül Döneminde Yaşanan İnsan Hakları İhlalleri |
| 5) Geçmişle Yüzleşme Gerekçeleri |
12 Eylül Davasının Düşmesi
12 Eylül 1980’de gerçekleştirilen askeri darbenin ardından, Kenan Evren ve Ali Tahsin Şahinkaya görevdeyken çeşitli suçlamalarla yargılanmışlardır. Ancak, 2021 yılında yapılan mahkemede, sanıkların ölümleri nedeniyle kamu davasının düşürülmesine karar verilmiştir. Bu karar, birçok mağdurun adalet arayışını derinden etkilemiştir. Dönemin Genelkurmay Başkanı ve Hava Kuvvetleri Komutanı’nın yargılanması, Türk toplumu açısından önemli bir olay olarak kabul edilmektedir. Ancak mahkemelerin davayı düşürmesi, geçmişte yaşananların unutulmasına yol açabileceğinden kaygı uyandırmıştır.
Mağdurların AİHM Başvurusu
Davanın Türkiye’de sonlanmasının ardından, mağdurlar, Anayasa Mahkemesine (AYM) başvuruda bulunmuşlardır ancak buradan da bir sonuç alamamışlardır. 2022’de yapılan AYM başvurusunda, adil yargılanma hakkının ihlal edildiği savunulmuş ve bu iddialar kabul edilemez bulunmuştur. Bunun üzerine, mağdurlar, dosyalarını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) taşıyarak uluslararası alanda adalet arayışlarına devam etme kararı almışlardır. Bu başvuruda özellikle 12 Eylül döneminde yaşanan hak ihlalleri vurgulanmıştır.
Rütbelerin Geri Alınması İhtiyacı
AİHM’e yapılan başvurularda, 12 Eylül darbesinin ardından sanıkların rütbelerinin geri alınması gerektiği vurgulanmıştır. Mağdurlar, adaletin sağlanması için darbecilerin ulusal ve uluslararası hukuka göre yargılanması gerektiğini ifade etmişlerdir. Yapılan başvurularda, darbecilerin geçmişteki hükümlerin sadece hapis cezasından ibaret olmaması gerektiği, maddi menfaatlerin yanı sıra rütbelerinin de geri alınması konusunun önemine dikkat çekilmiştir.
12 Eylül Döneminde Yaşanan İnsan Hakları İhlalleri
12 Eylül 1980 sonucunda Türkiye’de binlerce insan hakları ihlaline uğramıştır. Bu durum, geçmişteki darbelerin ruhunu hâlâ devam ettirdiğine ve toplumda derin yaralar açtığına işaret etmektedir. Mağdurların başvurularında belirtilen pek çok hakkın ihlal edildiği ve kayıpların yaşandığı ifade edilmiştir. Özellikle, siyasi baskılar ve işkenceler sonucu yaşanan insanlık suçları, Türkiye’nin toplumsal yapısında uzun süreli etkiler bırakmıştır.
Geçmişle Yüzleşme Gerekçeleri
Davanın geçmişi ve AİHM başvurularıyla ilgili olarak, geçmişte işlenen insanlık suçlarının araştırılmasının önemine vurgu yapılmaktadır. Venedik Komisyonu’nun raporuna atfen, geçmişte yaşananların, ciddi bir şekilde ele alınması gerektiği belirtilmiştir. 12 Eylül darbesinin yalnızca bir askeri müdahale olmanın ötesinde, uluslararası hukuka göre de insanlığa karşı işlenen bir suç olarak kabul edilmesi gerektiği ifade edilmiştir. Bu nedenle, geçmişle yüzleşme ve adaletin sağlanması kritik bir öneme sahiptir.
| No. | Önemli Noktalar |
|---|---|
| 1 | Cumhurbaşkanı Kenan Evren ve Hava Kuvvetleri Komutanı Şahinkaya’nın yargılanması önemli bir dönüm noktasıdır. |
| 2 | Mahkeme, sanıkların ölümünden dolayı davanın düşmesine karar vermiştir. |
| 3 | Mağdurlar, Anayasa Mahkemesi’ne ve AİHM’ye başvurarak adalet arayışına devam etmektedir. |
| 4 | 12 Eylül döneminde yaşanan insan hakları ihlalleri hala toplumsal sorunlar içinde hayat bulmaktadır. |
| 5 | Geçmişle yüzleşme ve adaletin sağlanması, geleceğe ışık tutma açısından kritik bir öneme sahiptir. |
Haberin Özeti
12 Eylül askeri darbesinin ardından, dönemin Genelkurmay Başkanı ve Hava Kuvvetleri Komutanı’nın yargılaması, Türk hukuk sisteminde önemli bir yer tutmaktadır. Ancak hukukun öngördüğü süreçler sonrası davanın düşmesi, mağdurlar için büyük bir hayal kırıklığı olmuştur. Şimdi ise bu mağdurlar, AİHM ve uluslararası düzlemde adalet arayışlarını sürdürmeye devam etmektedirler. 12 Eylül, sadece bir askeri müdahale değil, aynı zamanda toplumsal travmaların ve insan hakları ihlallerinin yaşandığı bir dönemdir. Bu bağlamda geçmişle yüzleşmenin ve adaletin sağlanmasının önemi daha da artmaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: 12 Eylül Darbesi’nin tarihi nedir?
12 Eylül 1980 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir.
Soru: Evren ve Şahinkaya’nın yargılamaları ne aşamada kaldı?
Mahkeme, sanıkların ölümünden dolayı davayı düşürdü.
Soru: Mağdurların AİHM’e yaptığı başvurunun gerekçesi nedir?
Adil yargılanma hakkının ihlal edildiği ve hak ihlallerine uğradıkları savunulmuştur.
Soru: 12 Eylül döneminde ne tür insan hakları ihlalleri gerçekleşti?
İşkence, keyfi gözaltılar ve infazlar gibi birçok ihlal yaşanmıştır.
Soru: Geçmişle yüzleşme neden önemlidir?
Geçmişte yaşananların ele alınması, toplumda adalet ve barış sağlamanın yollarından biridir.
