Son günlerde İran’ın nükleer programıyla ilgili önemli gelişmeler yaşanmaktadır. Avrupalı ülkeler olan İngiltere, Fransa ve Almanya, nükleer anlaşma mekanizmasını yeniden devreye sokarak İran’a yönelik yaptırımları geri getirdi. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, bu süreçte Tahran’ın doğrudan görüşmelere kabul edilmesi gerektiğini vurguladı. 2015 yılında imzalanan nükleer anlaşmanın yeniden gün yüzüne çıkması amacıyla başlatılan çabalar, BM Güvenlik Konseyi’nde yaşanan oylama süreçleri ve İran’ın tepkileriyle birlikte daha da önem kazandı.
Bu bağlamda, İran’ın nükleer faaliyetleri hakkında geçmişten günümüze gelinen noktayı ve BM yaptırımlarının uluslararası güvenliğe olan etkisini incelemek büyük bir merak konusudur. Ayrıca, İran’ın bu duruma karşı tavrı ve olası gelecekteki adımları da dikkat çekici bir şekilde merak edilmektedir. Bütün bu gelişmeler, İran’ın iç ve dış politikasında derin yankılar uyandırmaktadır ve bölgesel güvenliği yeniden şekillendirebilir.
| Makale Alt Başlıkları |
|---|
| 1) BM Yaptırımlarının Geri Getirilmesi |
| 2) BMGK Oylama Süreçleri |
| 3) ABD ve Avrupa’nın Rolü |
| 4) Ekonomik Etkiler ve Yansımalar |
| 5) İran’ın Yanıtı ve Gelecek Adımlar |
BM Yaptırımlarının Geri Getirilmesi
Avrupalı ülkeler, 28 Ağustos 2021 tarihinde nükleer anlaşmanın mekanizmasını hayata geçirerek İran’a yönelik BM yaptırımlarını geri getirdi. Bu durum, 2015 yılındaki Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) çerçevesinde sağlanan yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesi anlamına geliyor. Yaptırımların geri dönmesi, uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemi başlatırken, aynı zamanda İran’ın nükleer faaliyetlerinin denetlenmesi konusunda da tartışmalara yol açtı. ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio, İran’ın yeniden doğrudan görüşmelere dönmesi gerektiğini vurguladı ve bu yönde BM üyesi ülkeleri harekete geçmeye çağırdı.
Yapılan açıklamalar doğrultusunda, İran’ın nükleer silaha sahip olmaması için gerekli diplomatik çözüm arayışları devam edecektir. İran bu süreçte, herhangi bir tırmandırıcı eylemde bulunmamaya özen gösterecek. Yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesiyle, ülkeler arası diplomatik ilişkilerde yeni bir gerilim yaşanması bekleniyor.
BMGK Oylama Süreçleri
BM Güvenlik Konseyi’nde (BMGK) yapılan oylamalar, nükleer anlaşmanın geleceği açısından kritik bir öneme sahipti. 19 Eylül 2021 tarihinde gerçekleştirilen oylamada, Güney Kore’nin başkanlığında sunulan tasarı, Rusya, Çin, Cezayir ve Pakistan’ın desteklemesine rağmen, 9 ülkenin karşı oy vermesiyle reddedildi. Bu durum, yaptırımların hafifletilmesine yönelik müzakerelerin dünya genelinde nasıl bir ilgi gördüğünü ve hangi ülkenin hangi tarafı desteklediğini de ortaya koydu.
Bunun yanı sıra, 26 Eylül 2021 tarihinde Çin ve Rusya’nın önerisiyle yapılan bir diğer oylama da 4 lehte, 9 aleyhte ve 2 çekimser oyla kabul edilmedi. Bu süreçte, İran’ın nükleer programına yönelik bakış açısının ve BM Güvenlik Konseyi’ndeki gücünün sorgulanmaya başladığı anlamına geliyor.
ABD ve Avrupa’nın Rolü
ABD’nin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi, Avrupalı ülkelerin müzakerelerdeki etkisini azaltmış durumda. 2018 yılında, ABD Başkanı Donald Trump döneminde yaşanan bu gelişme, İran’a karşı ağır ekonomik yaptırımların yeniden uygulanmasına yol açtı. Avrupa ülkeleri, Trump’ın bu kararına karşı çıksalar da etkili bir karşı adım atmamışlardır. Bu durumda, İran, anlaşmadaki taahhütlerini aşamalı olarak durdurmuş ve uranyum zenginleştirme oranlarını artırmıştır.
Bu noktada, Avrupa’nın İran’a verdiği sözlerin yerine getirilmedigi ve ABD’nin durumuna mahkum kaldıkları eleştirileri gündeme gelmiştir. İran, müzakerelerde sunduğu önerilere karşı Avrupa’nın kayıtsız kaldığını savunmaktadır. Bu da Avrupa’nın diplomatik çabalarını sorgulatmaktadır.
Ekonomik Etkiler ve Yansımalar
Geri getirilen BM yaptırımları, İran ekonomisi üzerinde derin etkiler yaratmaya başlamıştır. İran tümeni, yaptırımların etkisi ile rekor düşük seviyelere gerilemiştir. Bunun yanı sıra altın ve döviz kurlarında ciddi bir yükseliş gözlemlenmiştir. Ağustos ayında, serbest döviz piyasasında doların satış kuru 93 bin tümen iken, bu rakam günümüzde 110 bin tümen seviyesine ulaşmıştır.
İran Meclisi, yaptırımların gerektirdiği idari kararları hızla almayı amaçlamakta ve durumun ciddiyetini halkla paylaşmaktadır. Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, BM yaptırımlarının geri getirilmesi durumunda ekonomik zararların abartıldığını, ama yine de bazı kayıplar olabileceğini ifade etmiştir. Bu belirsizlik, İran halkı için geçim zorluğu yaratma riski taşımaktadır.
İran’ın Yanıtı ve Gelecek Adımlar
İran Dışişleri Bakanlığı, BM yaptırımlarını “hukuksuz, temelsiz ve provokatif” olarak nitelendirerek tepki göstermiştir. İran Meclisi, BM yaptırımlarının yürürlüğe girmesi durumunda Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’ndan (NPT) çekilme planlarını yürürlüğe sokma sürecindedir. Bu durum, uluslararası arenada İran’ın tutumunu ve müzakerelerdeki kararlılığını gözler önüne sermektedir.
Meclis başkanı, yaptırımların uygulanmasının sonucunda ciddi karşılıklar alınabileceği uyarısında bulunarak, E3 ülkelerine yönelik belirli tepki eylemlerinin yapılabileceğini belirtmiştir. İran Yüksek Düzeyde Yöneticileri, yaptırımların geri getirilmesi durumunda herhangi bir kayıtsızlık göstermeyecekleri konusunda hemfikir gözükmektedir.
| No. | Önemli Noktalar |
|---|---|
| 1 | Avrupalı ülkeler, nükleer anlaşma mekanizmasını yeniden devreye soktu. |
| 2 | Yaptırımların geri getirilmesiyle İran’a yönelik BM yaptırımları yeniden yürürlüğe girdi. |
| 3 | BMGK’de yaptırımların hafifletilmesine yönelik tasarılar reddedildi. |
| 4 | İran ekonomisinde ciddi sıkıntılar baş göstermeye başladı. |
| 5 | İran, NPT’den çekilme planlarını gözden geçiriyor. |
Haberin Özeti
Son günlerde İran’ın nükleer programı etrafında yaşanan gelişmeler, uluslararası ilişkilerde yeni bir dönemi işaret ediyor. Avrupalı ülkelerin BM yaptırımlarını yeniden hayata geçirmesi, İran’ın nükleer faaliyetleri üzerindeki yenilikleri tehlikeye atıyor. ABD ve müttefiklerinin rolü, İran’ın uluslararası müzakerelerde ne denli etkili olacağını belirleyecek gibi görünüyor. Ekonomik etkiler ve yaptırımların sonuçları, İran halkının geçim zorlukları ile birleşince, bu durum bölgedeki istikrarı etkileyebilir. Gelecek günlerde İran’ın atacağı adımlar, bu sürecin nasıl şekilleneceği noktasında belirleyici bir rol oynayacaktır.
Sıkça Sorulan Sorular
Soru: İran’a uygulanan yaptırımlar hangi tarihte geri getirildi?
28 Ağustos 2021 tarihinde, Avrupalı ülkelerin nükleer anlaşma mekanizmasını devreye sokması ile birlikte İran’a yönelik BM yaptırımları geri getirildi.
Soru: BMGK’de yaptırımların hafifletilmesine yönelik hangi tasarılar oylamadan geçti?
19 Eylül ve 26 Eylül tarihindeki oylamalarda, yaptırımların hafifletilmesine yönelik tasarılar reddedildi.
Soru: ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesi hangi etkileri yarattı?
ABD’nin nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi, İran’a yönelik ağır ekonomik yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesine yol açtı.
Soru: İran, BM yaptırımlarına nasıl bir tepki verdi?
İran Dışişleri Bakanlığı, yaptırımları hukuksuz ve provokatif olarak nitelendirdi ve karşı tedbirlerin alınacağını duyurdu.
Soru: İran’ın NPT’den çekilme planları nedir?
İran Meclisi, BM yaptırımlarının yürürlüğe girmesi halinde NPT’den çekilme planlarını gözden geçirmektedir.
