İran’ın Direniş Ekseni: Günümüzdeki Durum ve Etkileri

Son günlerde, Ortadoğu’da yaşanan gerginlikler ve çatışmalar, İsrail ile İran arasındaki çatışmanın tırmanmasına neden oldu. 13 Haziran 2023’te, İsrail, İran’ın nükleer programını bir “varoluşsal tehdit” olarak görerek büyük bir saldırı başlattı. Bu saldırıya İran, füze ve SİHA saldırılarıyla yanıt vererek, iki ülke arasındaki karşılıklı çatışmalar yedi gündür devam ediyor. Uzmanlar, yaşanan bu olayların yanı sıra, 7 Ekim 2023 tarihinde Hamas’ın gerçekleştirdiği saldırıların etkilerini de değerlendiriyor. Bu yazıda, Ortadoğu’daki güç dengelerini değiştiren bu olayların sonuçları ve Direniş Ekseni’nin geleceği üzerinde durulacaktır.

Direniş Ekseni’nden geriye ne kaldı?

İran, 1979 İslam Devrimi’nden bu yana Ortadoğu’da bir ittifak oluşturarak “Batı emperyalizmine” karşı koymaya çalıştı. Bu eksenin merkezi, İran Devrim Muhafızları Ordusu (IRGC) ve onun dış operasyonlardan sorumlu kolu Kudüs Gücü olarak belirlendi. Kudüs Gücü, Direniş Ekseni’ndeki gruplara silah, eğitim ve askeri strateji desteği sundu. Ancak, İran’ın bu oluşumu geliştirmesi için en uygun olan dönemler, ABD’nin Irak’ı işgal etmesi ve Suriye Savaşı’nın kaotik ortamı oldu.

Uzmanlar, İsrail’in sınırlarında İran tarafından oluşturulan “ateş çemberinin”, İran’a karşı önemli bir caydırıcılık gücü sağladığını ve bu durumun zamanla değişmeye başladığını belirtiyor. Gazze Savaşı’nın etkileri, İran’ın bölgedeki vekil güçlerinin İsrail’e saldırılar düzenlemesine neden oldu ve çevredeki dengeyi etkileyen birçok olay yaşandı.

İran’ın vekil güçleri ne durumda?

Tüm bu olayların ardından “Direniş Ekseni” olarak tanımlanan güçlerin durumu büyük bir merak konusu. BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, bu oluşumun yapısının hâlâ ayakta olduğunu, ancak liderliğinin zayıfladığını ifade ediyorlar. Ayrıca, İsrail’in bu milis güçlerine yönelik hedefli saldırıları, altyapı ve finans kaynaklarını da etkili bir biçimde hedef alarak bu grupların zayıflamasına neden olmuştur.

İran’ın Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani‘nin öldürülmesinden bu yana, Irak’taki Şii milislerin ve Yemen’deki Husi isyancıların kabiliyetleri önemli ölçüde azalmıştır. Uzmanlar, bu durumu, İran’ın finansman eksikliğine ve Irak hükümetinin milislerin etkisini azaltma çabalarına bağlıyor.

İran bölgede yeni ittifaklar oluşturabilir mi?

Son zamanlarda İran, Suudi Arabistan, Ürdün ve Mısır gibi bölge ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor fakat bu durum, yeni ve güçlü bir bölgesel ittifakın kurulmasına zemin hazırlayıp hazırlamayacağı ise şüpheli. pek çok uzman, bu çabaların İran lehine anlamlı bir güç dengesi oluşturamayacağını ifade ediyor. Suudi Arabistan örneği, bu durumu göstermektedir; Suudi yönetimi, İran’ın nükleer silah edinme isteğine karşı açıkça tavır almış durumdadır.

Ayrıca, uzmanlar, İran’ın ideolojik dönüşüm geçirmediği sürece yeni dostlukların doğmasının zor olduğunu söylüyor. Bu koşullar altında, İran hâlâ bölgesel aktörler içerisinde izole bir konumda kalmaya devam etmektedir ve bu durum da onun stratejik planlamalarını zorlaştırmaktadır.

İsrail’in saldırıları neden bu kadar yoğun?

İsrail’in 13 Haziran 2023’te İran’a yönelik saldırılar başlatması, yaşanan tüm bu gelişmelerin bir sonucudur. Uzmanlar, bu saldırının arka planında İran’ın bölgedeki varlığını ve etkisini zayıflatma amacı yattığını söylüyor. Bunun yanı sıra, İsrail’in bu saldırılarla hem İran’ı daha da zayıflatma hem de bölgedeki tehditleri bertaraf etme stratejisi izlediği değerlendiriliyor.

BBC Türkçe’ye konuşan uzmanlar, saldırının zamanlamasının, Hamas’ın 7 Ekim’de düzenlediği saldırılar sonrasında İsrail’in elde ettiği avantajlarla paralel olduğunu belirtiyor. Bu durum, İsrail’in stratejik hedeflerini gerçekleştirmesi için önemli bir fırsat sunuyor.

Gelecek için olası senaryolar

Gelecekte, Ortadoğu’da barış ve istikrarın sağlanması, mevcut çatışmaların sona erdirilmesi ve tüm bu dinamiklerin göz önünde bulundurulmasıyla mümkün olabilir. Özellikle, uzmanlar, milis güçlerinin zayıflamasının İsrail’in lehine olduğunu vurguluyorlar. Ancak, İran’ın hala bölgedeki etkinliğini artırmak için çabalarını sürdürmesi, çatışmaların devam etmesine ve yeni dengelerin oluşmasına neden olabilir.

Sonuç olarak, Ortadoğu’daki güç dinamikleri, bir yandan savaşan gruplar arasında devam eden çatışmalar, bir yandan ise uluslararası güçlerin etkisiyle sürekli değişim içerisindedir. Gelecek dönemde, bu değişimlerin nasıl bir yönde ilerleyeceği ise büyük bir belirsizlik taşımaktadır.

Haberin Özeti

Son gelişmeler, İsrail ile İran arasındaki mücadelenin yalnızca iki ülke arasında değil, tüm Ortadoğu’da geniş kapsamlı bir etki yarattığını gösteriyor. Gerilim dolu bir ortamda yaşanan bu saldırılar, Direniş Ekseni’nin zayıflaması ve güç dengeleri açısından önemli sonuçlar doğuruyor. İleriye yönelik belirsizlikler ve olası çatışmalar, uluslararası aktörlerin yakından izlemesi gereken dinamikler arasında yer alıyor.

Sıkça Sorulan Sorular

Soru: İsrail neden İran’a saldırıyor?

İsrail, İran’ın nükleer programını bir “varoluşsal tehdit” olarak görerek saldırılar düzenliyor.

Soru: İran, bu saldırılara nasıl yanıt verdi?

İran, İsrail’e füze ve SİHA saldırılarıyla karşılık veriyor.

Soru: Direniş Ekseni neden zayıfladı?

Direniş Ekseni, liderliğinin parçalanması ve milis güçlerine yönelik İsrail saldırıları nedeniyle zayıfladı.

Soru: Yeni ittifaklar için zemin var mı?

Uzmanlar, mevcut koşullar altında İran’ın yeni güçlü ittifaklar oluşturmasının zor olduğunu ifade ediyorlar.

Soru: Gelecekte ne tür senaryolar bekleniyor?

Gelecekteki senaryolar belirsiz; ancak milis güçlerinin zayıflaması İsrail’in lehine sonuçlar doğurabilir.